Fonoholizm u dzieci i młodzieży – kiedy telefon staje się „emocjonalną protezą”?

Paulina Kotowska
6 dni temu
3 minut(y) czytania

Smartfon stał się dziś nie tylko narzędziem komunikacji. Dla wielu dzieci pełni rolę regulacji emocji: uspokaja, odwraca uwagę od napięcia, pomaga „uciec” od trudnych myśli. Nic dziwnego, że coraz częściej obserwujemy fonoholizm, czyli uzależnienie od telefonu.

To nie jest „wymysł” ani „lenistwo”.To realny problem emocjonalny, który rozwija się powoli, często niezauważalnie.

Jak rozwija się uzależnienie od telefonu?

Proces najczęściej przebiega etapami:

1️⃣ Telefon jako nagroda lub „uspokajacz”Rodzic podaje telefon, aby dziecko się wyciszyło, nie nudziło lub nie marudziło.Dziecko szybko uczy się: „Ekran = ulga”.

2️⃣ Coraz częstsza potrzeba używaniaTelefon zaczyna być pierwszym wyborem przy każdej emocji: złości, smutku, napięciu, lęku, znudzeniu.

3️⃣ Zastępowanie relacji i odpoczynkuRozmowy, zabawa, hobby – stopniowo schodzą na dalszy plan.

4️⃣ Silne reakcje przy braku telefonuZłość, panika, płacz, ataki histerii, poczucie pustki.

To właśnie w tym momencie mówimy o uzależnieniu.

Objawy fonoholizmu – na co powinien zwrócić uwagę rodzic?

silne rozdrażnienie lub złość, gdy telefon jest zabrany
obsesyjne sprawdzanie powiadomień
duża trudność z odłożeniem telefonu
kłamanie o czasie spędzonym online
zaniedbywanie obowiązków, zainteresowań, relacji
problemy ze snem (telefon do późna, pobudzenie przed snem)
niepokój lub smutek w sytuacjach bez telefonu

U młodszych dzieci widać to jako:

nadmierną pobudliwość,
trudność ze skupieniem bez bodźców,
wybuchy złości przy ograniczeniu czasu ekranu.

Dlaczego telefon tak mocno uzależnia?

Smartfon dostarcza szybkiej i intensywnej nagrody:

dopamina,
natychmiastowa gratyfikacja,
brak wysiłku,
poczucie „bycia na bieżąco”.

Dla niedojrzałego jeszcze układu nerwowego dziecka to jak magnes.A gdy telefon staje się sposobem na regulację emocji — ryzyko uzależnienia rośnie.

FOMO – lęk przed „wypadnięciem z obiegu”

Dzieci coraz częściej boją się, że coś je ominie.To tzw. FOMO (Fear of Missing Out) – lęk przed utratą kontaktu z grupą, informacją, zabawą.

Objawy FOMO:

ciągłe sprawdzanie powiadomień,
napięcie, gdy telefon jest w innym pokoju,
trudność z koncentracją,
przymus „bycia online”.

FOMO jest jednym z kluczowych mechanizmów napędzających fonoholizm.

Proste pytania diagnostyczne dla rodziców

Zadaj sobie kilka krótkich pytań:

✔ Czy moje dziecko jest zdenerwowane, gdy odłożymy telefon?

✔ Czy ukrywa czas spędzany online?

✔ Czy telefon zastępuje mu regulację emocji?

✔ Czy relacje i obowiązki schodzą na dalszy plan?

✔ Czy dziecko traci zainteresowanie aktywnościami offline?

Jeśli odpowiedziałaś/eś „tak” na 2 lub więcej — warto skonsultować sytuację z terapeutą lub psychologiem.

Co można zrobić?

wprowadzić jasne zasady korzystania z telefonu,
ustalić wieczory bez ekranów,
stworzyć wspólny „plan mediowy” rodziny,
odłączyć emocje od telefonu (nie używać go jako nagrody/uspokajacza),
modelować własne zachowania — rodzic offline = dziecko offline,
pomóc dziecku wrócić do realnej zabawy, ruchu i relacji.

Najważniejsze: nie karać – rozumieć i towarzyszyć.Fonoholizm to nie bunt, ale sposób radzenia sobie z emocjami, który wymknął się spod kontroli.

Na podstawie:Instytut Dietetyki i Promocji Zdrowia / Centrum Kształcenia Ustawicznego w Tychach.Moduł I: Cyberuzależnienie (materiały szkoleniowe).

Dodatkowo:

Young, K. (2017). Internet Addiction in Children and Adolescents. Springer Publishing.
Przybylski, A. K., & Weinstein, N. (2017). A Large-Scale Test of the Goldilocks Hypothesis. Psychological Science.
Kuss, D. J., & Griffiths, M. D. (2017). Social Networking Sites and Addiction: Ten Lessons Learned. International Journal of Environmental Research and Public Health.
Twenge, J. M. (2020). iGen: Dlaczego dzieci wychowane w erze smartfonów są mniej szczęśliwe… Wydawnictwo JK.
Rosińska, R. (2021). Dziecko w cyfrowym świecie. GWP.
Orgill, M. (2019). FOMO and Social Media Use in Adolescents. Journal of Child & Adolescent Behavior.